یادداشت| مصائب مسدودیت «تورخم»؛ بازنده کیست؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری ایرنا در کابل؛ مسدود شدن مهم‌ترین گذرگاه مرزی میان افغانستان و پاکستان، امروز پنجشنبه ۲۳ حوت وارد بیستمین روز خود شده است. اتفاقی که به اذعان مقامات و تحلیلگران اقتصادی، ضررهای مالی فراوانی را متوجه دو کشور کرده و افراد بسیاری را نیز در دو سوی مرز دچار آسیب‌های متعددی کرده است. در این میان بیشترین آسیب را چه کسانی دیده‌اند؟ و سرانجام اینکه در تنش میان کابل و اسلام‌آباد کدام طرف مجبور خواهد شد در مواضعش انعطاف به وجود آورد؟

«تورخم» در کجا واقع شده و چه اهمیتی برای دو کشور دارد؟

«تورخم» مسیری تاریخی و استراتژیک میان أفغانستان و پاکستان است که در ولایت ننگرهار، در شرق أفغانستان واقع شده است؛ از این مرز به عنوان دروازه اصلی تجارت میان دو کشور نیز یاد می‌شود.

افرادی که از این مرز عبور کرده‌اند آن را همواره گذرگاهی پرازدحام دیده‌اند که تقریباً تعطیلی ندارد؛ یا کامیون‌های مملو از أموال تجارتی بازرگانان دو کشور بی‌وقفه میان دو کشور در تردد هستند و یا اینکه شهروندانی که پیوندهای قومی و قبیله‌ای در دو سوی مرز دارند در آمدوشد هستند و نمی‌گذارند مرز خلوت بماند و در سکوت فرو برود.

اهمیت «تورخم» از همین‌جا نیز فهمیده می‌شود؛ گذرگاه مرزی میان دو کشور که مرکز ثقل روابط تجاری، اقتصادی و البته اجتماعی ساکنان دو سوی خط «دیورند» است؛ حالا این گذرگاه ۲۰ روز است که به روی تمام این آمدوشدها بسته شده است!

آغاز مسدودیت مرز و تنش‌ها؟

مسدود شدن «تورخم» برای اولین بار نیست که رخ می‌دهد؛ اختلاف مرزی میان اسلام‌آباد و کابل بر سر خط فرضی «دیورند» همواره برای دو کشور مسئله‌ساز بوده و بسامدهایی همچون بسته شدن گذرگاه‌های مرزی از جمله مرز «تورخم» را نیز به دنبال داشته است.

این بار، «تورخم» از ۲۰ روز قبل، یعنی اوایل ماه حوت(اسفند) و به دنبال افزایش تنش میان نیروهای نظامی دو کشور و درگیری شدیدی که اتفاق افتاده است، مسدود شده و همچنان بسته است.

درگیری که تبدیل به یکی از پردامنه‌ترین تنش‌های بین دو کشور در ماه‌های اخیر بوده و منابع رسمی در دو کشور نیز هر کدام، دیگری را متهم به آغاز تنش کرده‌اند؛ درگیری‌هایی که به گفته منابع محلی از شب دوم مارس(۱۲ حوت) آغاز شد و طرف پاکستانی علت آن را تلاش نیروهای افغانستانی برای ایجاد یک پاسگاه مرزی در نزدیکی خط دیورند عنوان کرده و آن را نقض توافقات مرزی برشمرده و دلیل آتشباری مرزبانان خود عنوان کرده و اتفاقاً مقامات دولت سرپرست ادعا ‌کردند آغازکننده درگیری طرف پاکستانی بوده و آن‌ها تنها به دفاع پرداخته‌اند.

آنچه در درگیری‌های اخیر هم مشاهده شد اینکه دو طرف از سلاح‌های سبک و سنگین استفاده کردند و تبادل آتش شدید در شب‌های ۲ و ۳ مارس تا ساعات اولیه صبح ادامه یافت.

تورخم همچنان مسدود؛ بازنده کیست؟

رسانه‌های افغان صبح امروز پنج‌شنبه ۲۳ حوت به نقل از مقامات سازمان جهانی غذا اعلام کردند، مسدود ماندن مرز تورخم کمک‌رسانی‌ها به نیازمندان در أفغانستان را مختل کرده و سبب به وجود آمدن نگرانی‌هایی از جمله فاسد شدن أقلام غذایی است که در کامیون‌های حمل بار در خاک پاکستان منتظر اجازه ورود به أفغانستان هستند.

مسئله آسیب‌ها اما فراتر از نزدیک به ۵۰ کامیونی است که بارهای سازمان جهانی غذا را در خود دارد؛ بسته ماندن تورخم آن هم درست در زمانی که مشرف به ماه رمضان بود نزدیک به ۵۰۰۰ کامیون دیگر را هم که حامل کالاهای ضروری، از جمله مواد غذایی که در ماه رمضان تقاضای بالایی در افغانستان دارد، معطل نگه داشته است، به طوری که اتاق تجارت خیبر پاکستان خسارت روزانه ناشی از این بحران را ۱۵ میلیون دلار و اتاق تجارت ننگرهار را ۵۰۰ هزار دلار برآورد کرده است.

ارائه این آمارها بدین معناست که در دو سوی مرز، تاجران أفغان و پاکستانی با ضربات اقتصادی مواجه شده‌اند؛ در طرف أفغان اکنون فصل برداشت میوه‌هایی مانند انار، انگور و خرماست که بسته شدن تورخم باعث فاسد شدن هزاران تن محصول کشاورزی آنان شده است؛ این محصولات قرار بود از طریق بندر کراچی پاکستان به بازارهای جهانی صادر شوند.

در طرف پاکستانی نیز منطقه خیبر پشتونخوا، که مستقیماً به تورخم وابسته است، شاهد توقف فعالیت‌های تجاری و بیکاری موقت صدها راننده کامیون، کارگر و واسطه‌گر شده است؛ همچنین بندر کراچی، که مقصد نهایی بسیاری از کالاهای عبوری از تورخم است، کاهش فعالیت را تجربه کرده و درآمد گمرکی پاکستان کاهش یافته است!

از لحاظ آسیب‌های انسانی نیز ساکنان مناطق مرزی خانه‌های خود را ترک کرده و مسافران، از جمله بیماران، در دو طرف مرز سرگردان مانده‌اند، چندان که سازمان ملل هشدار داد که این وضعیت می‌تواند بحران انسانی در افغانستان را تشدید کند.

گره تورخم را چه کسی باید باز کند، کابل یا اسلام‌آباد؟

علی‌رغم تلاش‌ها برای رفع تنش اخیر میان کابل و اسلام‌آباد، تا کنون نتیجه‌ای که منجر به بازگشایی مرز شود، حاصل نشده است.
اسلام‌آباد بازگشایی مرز تورخم را منوط به توقف کار عملیاتی کابل برای ایجاد پاسگاه‌های مرزی نموده است و کابل هم با این استدلال که عملیات ساختمانی را در خاک أفغانستان انجام می‌دهد، این شرط اسلام‌آباد را نپذیرفته است.

اینکه سرانجام کدام طرف از موضع خود در برابر دیگری کوتاه خواهد آمد، در گذر زمان مشخص خواهد شد، اما آنچه اکنون بر اثر مسدود ماندن تورخم رخ داده است، تأثیرات منفی شدید اقتصادی است که ساکنان دو سوی مرز را متأثر کرده است؛ برای أفغانستان ادامه این وضعیت به معنای فشار بیشتر بر اقتصاد شکننده و وابسته به کمک‌های خارجی آن است و البته برای پاکستان نیز یک چالش امنیتی-اقتصادی را شکل داده که می‌تواند روابطش با طالبان را نیز پیچیده‌تر کند.

پیش‌بینی افزایش تورم و کاهش تجارت دوجانبه و تغییر مسیرهای تجاری منطقه‌ای نیز با استمرار این وضعیت، دور از انتظار نخواهد؛ عواملی که در مجموع شاید مقامات اسلام‌آباد را به این تصمیم وادار نماید که در یک سنجه سود و زیان، موضع نرم‌تری را لااقل برای ترانزیت کالاهای تجاری نسبت به کابل اتخاذ کند.

پایان پیام/.