مذاکرات مسقط؛ چشم‌انداز و چالش‌های پیش رو

به گزارش خبرگزاری ایرنا، این خبرگزاری شینهوا دولتی چین امروز شنبه ۲۳ حمل در مطلب در باره آغاز مذاکرات ایران و امریکا در عمان نوشت: تنش‌های دیرینه میان ایالات متحده و ایران بار دیگر به کانون توجه بازگشته‌اند، چرا که دو طرف خود را برای گفتگوهای غیرمستقیم سطح‌بالا آماده کرده است.

دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده، این روند را «گفتگوی مستقیم» توصیف کرده، ایران بر غیرمستقیم بودن مذاکرات و میانجی‌گری طرف‌های ثالث تأکید دارد. در ادامه آنچه تاکنون روشن است و آنچه هنوز نامشخص مانده را مرور می‌کنیم:

چه اتفاقی افتاد؟

اخیراً ترامپ اعلام کرده است که ایالات متحده و ایران در حال انجام مذاکرات «مستقیم» درباره برنامه هسته‌ای ایران هستند. اما سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، تأیید کرده که مذاکرات غیرمستقیم و سطح‌بالا در عمان برگزار خواهد شد. به گفته رسانه‌های ایرانی، عراقچی و استیو ویتکوف، نماینده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، سرپرستی هیئت دو کشور را بر عهده خواهند داشت.

این تحولات پس از آن رخ می‌دهد که ترامپ در ماه گذشته، خواستار برگزاری مذاکرات مستقیم هسته‌ای شد و در عین حال هشدار داد که در صورت شکست دیپلماسی، گزینه‌های نظامی همچنان روی میز باقی خواهند ماند، هشداری که تنش‌ها در منطقه را افزایش داد. در واکنش، مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران روز ۳۰ مارچ اعلام کرد که تهران از طریق پیامی که از مسیر عمان منتقل شده، پیشنهاد گفتگوی مستقیم را رد کرده، اما همچنان مشروط به رفتار واشنگتن برای مذاکرات غیرمستقیم آمادگی دارد.

چرا عمان؟

عمان روابط دوستانه دیرینه‌ای با هر دو طرف یعنی واشنگتن و تهران دارد و در زمان‌های بحران بارها نقش میانجی بی‌طرف را ایفا کرده است. در اوایل سال ۲۰۲۰، پس از ترور سردار قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده، دو کشور تا آستانه رویارویی نظامی آشکار پیش رفتند. در آن مقطع، عمان به‌صورت محرمانه وارد عمل شد و با تسهیل ارتباطات پنهانی میان دو طرف به کاهش تنش کمک کرد.

فراتر از روابط ایران و امریکا، عمان در حل‌وفصل بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای نیز نقش داشته است. این کشور میزبان هیئت یمنی در تلاش برای پایان دادن به جنگ یمن بوده و از سال ۲۰۲۲ در رسیدن به آتش‌بس ضمنی در آن کشور نقش داشته است. در آوریل ۲۰۲۳، هیئت از عمان و عربستان به صنعا رفتند تا با رهبران حوثی گفتگو کنند. عمان همچنین در بحران سوریه، شکاف دیپلماتیک خلیج فارس و تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان، نقش پل ارتباطی را ایفا کرده است.

چشم‌انداز مذاکرات چیست؟

نویسنده این گزارش در ادامه ادعا می‌کند که اگرچه آغاز مذاکرات گامی مثبت به‌شمار می‌آید، اما با چالش‌هایی بزرگ روبه‌روست؛ نخست، فضای منطقه‌ای به‌شدت ناپایدار است. درگیری‌ها در غزه، ناآرامی‌ها در لبنان و اختلال در مسیرهای کشتیرانی در دریای سرخ، همگی به چشم‌اندازی امنیتی آشفته و غیرقابل پیش‌بینی دامن زده‌اند. هرگونه نقطه اشتعال می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک را از مسیر خارج کرده یا منجر به تشدید ناخواسته تنش‌ها شود.

دوم، ایران همچنان نسبت به نیت‌های ایالات متحده بی‌اعتماد است. خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و اعمال تحریم‌های گسترده، اعتماد متقابل را از میان برده‌اند.

حتی با وجود تلاش‌های واشنگتن برای ازسرگیری تعامل، تهران نگران آن است که وارد روندی شود که ممکن است دوباره از سوی آمریکا لغو شود.

اکنون همه نگاه‌ها به مسقط دوخته شده؛ جایی که این گفتگوها یا می‌توانند به کاهش تنش‌ها کمک کنند یا تنها محدودیت‌های دیپلماسی کنونی را آشکار سازند. در حالی که ایران درِ مذاکره را باز نگه‌داشته، خواهان شفافیت و تعهد است. فعلاً این روند بسیار شکننده است و سرنوشت آن نه‌تنها به چگونگی مدیریت اختلافات متقابل از سوی دو کشور بستگی دارد، بلکه به میزان توانایی‌شان در تطبیق با جریان‌های پرآشوب ژئوپلیتیک خاورمیانه نیز وابسته است.

پایان پیام/