به گزارش خبرنگار خبرگزاری ایرنا در کابل؛ تازه‌ترین گفتگوهای مقامات دولت سرپرست افغانستان و همتای اوزبیکستانی آن‌ها به خبر حضور یک هیئت عالی‌رتبه از وزارت زراعت افغانستان به تاشکند باز می‌گردد.
رسانه‌های رسمی اوزبیکستان روز شنبه ۲۳ حمل از دیدار رسمی وزیر کشاورزی این کشور با هیئت وزارت زراعت افغانستان به ریاست عطاءالله عمری خبر داده و نوشتند : وزیر عبدالرحمن‌اف در این نشست همکاری‌های موجود در حوزه کشاورزی بین دو کشور را مثبت ارزیابی کرده و تلاش‌های دو کشور در زمینه تبادل تجربیات و آموزش مجدد متخصصان این حوزه را سامان‌مند و ساختاریافته توصیف کرده است.
حضور هیئتی از وزارت زراعت دولت سرپرست افغانستان در تاشکند و برگزاری نشست‌های دوجانبه در سطح عالی‌ترین مقام وزارت از سوی مقامات اوزبیک و طرح پیشنهادهایی در زمینه تولید مشترک محصولات کشاورزی با رویکردی نوین، از جمله کشت پنبه، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، هویج و سایر محصولات در اراضی حاصلخیز افغانستان با استفاده از فناوری‌های جدید، با هدف افزایش بهره‌وری و درآمدزایی برای ساکنان این مناطق، را می‌توان در ادامه سیاست تعاملی همسایه شمالی افغانستان با هیئت حاکمه سرپرست ارزیابی کرد.
تاشکند حکومت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد اما ...
تاشکند، حکومت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد؛ کما اینکه تصاویر منتشر شده از نشست وزیر زراعت طالبان با همتای اوزبیکش نشان می‌دهد در محل برگزاری نشست، تنها یک پرچم و آن هم پرچم میزبان است که در فاصله کمی از حاضران در کنار دیوار بر پا شده است!
با وجود این، اوزبیکستان «عبدالغفار بهر» را در اکتبر ۲۰۲۴ به عنوان سفیر طالبان در تاشکند پذیرفته است و گام‌به‌گام مسیر تعامل عملی با کابل تحت حاکمیت طالبان را بر اساس منافع آشکار و پنهانی که در این همراهی برای خود سنجیده است، می‌پیماید، چندان که سخنان شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، در یک‌صدوپنجاهمین نشست مجمع اتحادیه بین‌المجالس(IPU) در تاشکند که روز دوشنبه ۱۸ حمل درباره افغانستان بیان شد، یک بار دیگر نگاه‌ها را متوجه رابطه تاشکند و کابلِ تحت حاکمیت طالبان نمود.
در این نشست، میرضیایف با تأکید بر لزوم ادامه تعامل و گفتگو با طالبان، از جامعه جهانی خواست که افغانستان را منزوی نکند. او اظهار داشت که انزوای افغانستان می‌تواند پیامدهای منفی برای ثبات منطقه‌ای داشته باشد و افزود که سیاست ازبکستان در قبال افغانستان همواره «واقع‌بینانه و عمل‌گرایانه» بوده است.
وی در ادامه با دفاع از سیاست اتخاذی تاشکند در قبال دولت سرپرست افغانستان به تغییر نگرش برخی کشورها اشاره کرد و گفت: «منتقدان پیشین تعامل با طالبان اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که همکاری با این گروه برای دستیابی به امنیت و ثبات در افغانستان ضروری است».
این سخنان در کابل نیز مورد استقبال قرار گرفت و ذبیح‌الله مجاهد آن را بیانگر واقعیت‌های کنونی افغانستان دانست و افزود: «اوزبیکستان کشوری است با درک درست از وضعیت».
کانال «قوش تپه»؛ عاملی برای تقابل که تاشکند به دنبال فرصت‌سازی است
جدای از روابط خوب این روزهای کابل و تاشکند، یک اختلاف در مورد استفاده از آب رودخانه «آمودریا» می‌رفت که روابط دو کشور را دچار اختلاف جدی کند؛ طالبان با هدف انتقال آب از آمودریا برای آبیاری ۵۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در شمال افغانستان، ساخت «کانال قوش تپه» را روی دست دارد که ظرفیت انتقال ۶۵۰ متر مکعب آب در ثانیه را دارد! این پروژه از آوریل ۲۰۲۲ آغاز شده و تا دسامبر ۲۰۲۴، فاز دوم آن به ۸۱ درصد پیشرفت رسیده است. پروژه‌ای که ازوبیکستان به دلیل وابستگی شدید به آب آمودریا (حدود ۷۷ درصد نیاز آبی خود) نگران کاهش منابع آبی خود است، که می‌تواند به کشاورزی، به‌ویژه کشت پنبه و ثبات اقتصادی‌اش ضربه بزند.
ازوبیکستان بیم آن دارد که انحراف آب به کانال قوش‌تپه، که سالانه تا ۱۰ میلیارد متر مکعب آب را منتقل می‌کند، جریان آب در پایین‌دست آمودریا را کاهش دهد.
بر همین اساس، در سپتامبر ۲۰۲۳ رئیس جمهور اوزبیکستان در نشست سران آسیای میانه در «دوشنبه»، پایتخت تاجیکستان هشدار داد که کانال قوش‌تپه، رژیم آب و تعادل را در آسیای میانه به طور اساسی تغییر می‌دهد و از ظهور یک مصرف‌کننده جدید بدون تعهد ابراز نگرانی کرد، در عین حال او پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک برای بررسی تأثیرات پروژه و مشارکت افغانستان در گفتگوهای منطقه‌ای را داد.
در ادامه اما رویکرد تاشکند در قبال این مسئله چالش‌زا میان دو پایتخت با یک تغییر محسوس همراه شد، چندان که شوکت خمرایف، وزیر منابع آب اوزبیکستان نزدیک به یک ماه قبل، یعنی در مارس ۲۰۲۵ اعلام کرد که ازبکستان با کابل بر سر قوش‌تپه مشکلی ندارد و تأکید کرد که افغانستان حق استفاده از سهم خود را دارد. او گفت: «قرار نیست بر سر آب آمودریا با أفغانستان بجنگیم»!
شبیه این سخنان را نماینده ویژه این کشور نیز در مسئله «قوش تپه» عنوان کرده و گفته است: «تاشکند هیچ اختلاف‌نظری با طالبان بر سر برداشت آب آمودریا ندارد و از سیاست وابستگی متقابل حمایت می‌کند».
استراتژی عمل‌گرایانه تاشکند با نگاهی به منافع بلند مدت
به باور تحلیلگران مجموعه‌ای از منافع امنیتی، اقتصادی و استراتژیک تاشکند را واداشته است که با اتخاذ یک استراتژی عمل‌گرایانه، تعامل با دولت سرپرست افغانستان را در پیش بگیرد؛ خود در پیش گرفته است. آنان با عقد قرارداد ۲.۵ میلیارد دالری با کابل و پیگیری پروژه ترانزیتی انرژی «افغان ترانس» یا ترانزیت کالای آسیای میانه تا آب‌های زیاد هم به دنبال تأمین و صید فرصت‌های اقتصادی هستند و هم با حفظ ثبات منطقه، مانع از ایجاد ناامنی در مرزهای خود با أفغانستان خواهند شد.
از سوی دیگر، وابستگی کابل به برق وارداتی از اوزبیکستان که بالغ بر نیمی از نیاز این کشور به انرژی برق است، آنان را نیز وادار به تعامل با تاشکند می‌کند؛ چنان که قبلاً نیز گفته‌اند قرار نیست با اجرای طرح‌های آبی، کشورهای همسایه دچار آسیب شوند.
این روزها با آمدوشدهای متقابل هیئت‌های افغان و اوزبیک به دو کشور، صدای سازِ کوک روابط تاشکند و کابل با نگاهی به منافع مشترک بلندمدت شنیده می‌شود... .
پایان پیام/