به گزارش خبرنگار خبرگزاری ایرنا در کابل؛ محمد اکبری، معاون شورای علمای شیعه افغانستان، در یگ گفتگوی اختصاصی با ایرنا، روی مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، از جمله خواست‌های مردم شیعه برای به رسمیت‌شناسی مذهب جعفری، سهم‌گیری شیعیان در تصامیم بزرگ ملی و سیاسی، پیامد خروج نیروهای خارجی از کشور، چگونگی فعالیت شورای علمای شیعه و نقش آن در سطح کشور، راه حل معضل کوچی‌ها و مردم ده نشین و... صحبت کرد.
متن کامل این گفتگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد:
ایرنا: تاکنون امارت اسلامی در دو مقطع، قدرت را در افغانستان در دست گرفته‌اند و جنابعالی به خلاف بسیاری از چهره‌های مشهور که جلای وطن کردند، در افغانستان ماندید؟
اکبری: بله در مدت تقریباً 28 سال پیش، امارت اسلامی در مناطق مرکزی و عمدتاً شیعه‌نشین، دقیقاً در سال 1377 مسلط شد و وضعیتی پیش آمده بود که اگر احتیاط و دقت نمی‌شد، امکان اینکه مردم متحمل تلفات و ضایعات شوند وجود داشت، لذا من در یک مدرسه دینی مدت چهل روز اوضاع را مطالعه کردم و بالاخره در قرآن کریم نیز استخاره کردم که کشور را ترک کنم یا بمانم، قرآن این راهنمایی را به من کرد که بهتر است بمانم و من هم ماندم.
دلیل ماندنم هم بیشتر این بود که تا شاید مدافع و سپر بلای برای مردم خود باشم و از وقوع یک فاجعه جلوگیری کنم، در مرحله بعدی و با به قدرت رسیدن دوباره طالبان نیز به همین هدف در کشور ماندم.
طالبان در مرحله دوم با مذاکره نیامدند و از طریق انتخابات هم قدرت را به دست نگرفتند، بلکه در جنگ با نیروهای ناتو و نیروهای مسلح حکومت پیشین قدرت را تصاحب کردند، در آن شرایط، وضعیتی ناهنجاری پیش آمده بود و خوف این می‌رفت که اگر دقت نشود و درایت به خرج داده نشود، بازهم ممکن است مردم متحمل تلفات جانی و خسارات مالی شوند، از این جهت من با یک عده در کشور باقی ماندیم و قرار را بر این گذاشتیم که با مقامات طالبان در تماس شویم و تفاهم داشته باشیم و به آنها اطمینان بدهیم که جامعه تشیع و جامعه هزاره با شما سر مخالفت ندارد و بنا دارد با شما همسو و همکار باشد.
به بیرون از کشور نرفتیم که اگر بتوانیم در چوکات شریعت، عدالت و اخوت اسلامی و وحدت ملی به نفع مردم خود کار کنیم، به هر صورت ما بودن در کنار مردم را یک وظیفه و یک مسئولیت اجتماعی و انسانی می‌دانیم و آن را انتخاب کردیم.
ایرنا: در این دوره تفاوت‌هایی را در نحوه حکمرانی امارت نسبت به قبل مشاهده می‌کنید؟
اکبری: در بعضی زمینه‌ها واقع بین‌تر از گذشته عمل می‌شود و دارای روحیه تحمل بیشتر از قبل هستند و با درک اینکه حکومت کردن یک مقدار بردباری و حوصله می‌خواهد عمل می‌کنند و همچنین درک کردند که حکومت کردن با مطالبات مردم کنار آمدن را لازم دارد، لذا در مجموع تفاوت‌های در رفتار طالبان نسبت به گذشته دیده می‌شود.
امارت اسلامی در دوره گذشته تلویزیون را قبول نداشتند، اما در این مرحله این کار را نکردند و تلویزیون را برنداشتند، بلکه اجازه فعالیت دادند، اما گفتند که تمام رسانه‌ها به شمول تلویزیون‌ها باید در چوکات و اخلاق و دیانت اسلامی برنامه پخش کنند.
ایرنا: از اینکه نیروهای نظامی خارجی در افغانستان حضور ندارند، چه احساسی دارید؟
محمد اکبری: بله افغانستان در مدت 44 سال دو اشغال را سپری کرد، یک دوره چهارده ساله اشغال شوروی و حکومت کمونیستی بود که مردم سر انجام جهاد کردند، مبارزه و شهادت را قبول کردند، تا اینکه اشغالگران را از کشور بیرون کردند، اما بعد از مدتی اشغالگران دیگری از غرب در کشور ما حضور پیدا کردند که حدود 20 سال طول کشید.
شما می‌دانید که اشغالگران چه شرقی و چه غربی در کنار حضور نظامی، حضور فرهنگی نیز داشتند، یعنی چه شرقی ملحد و چه غربی لیبرال، تلاش‌شان این بود که در کنار فعالیت نظامی در بعد فرهنگی نیز طوری کار کنند که مردم افغانستان را مانند خودشان بسازند، اما در اثر جهاد و مقاومت مردم، بار دیگر اشغالگران از کشور بیرون شدند و اکنون ما احساس این را داریم که خوب است فعلاً مقدرات مردم افغانستان در دست بیگانگان نیست و وضعیتی پیش آمده که فعلاً قوای اشغالگر در کشور حضور ندارند و ما این حالت را مثبت می‌دانیم.
ایرنا: شما در حال حاضر معاون شورای علمای شیعه افغانستان هستید؛ منتقدان این شوراء که معمولاً هم در خارج افغانستان حضور دارند، شورا را متهم به کنار آمدن با دولت سرپرست می‌کنند و ارزیابی‌شان از موضع شورا، موضعی ضعیف است، با این دیدگاه موافق هستید؟ چرا؟
اکبری: نه موافق نیستم؛ معتقد هستم آن‌های که این انتقادات را دارند یا بی‌خبرند و یا بی‌انصاف، به خاطر اینکه زمانی که امارت اسلامی آمد و در افغانستان مسلط شد، اعضای شورای علمای شیعه دو راه بیشتر نداشتند، یا باید کشور را ترک می‌کردند و یا می‌ماندند. اعضا حضور و ماندن در کشور را انتخاب کرده و تشخیص دادند این حاکمیت که آمده و بر اوضاع مسلط شده است باید با او کنار آمد و در نهایت بر ساس ارزیابی‌ها این کار را کردند، گذشته از آن نمی‌توانستند با نظام حاکم مخالفت کنند، زیرا به صلاح مردم نبود.
اعضای شورای علمای شیعه افغانستان وقتیکه در کنار مردم ماندند منطق و دلایل و تجربه ایجاب می‌کرد که باید با نظام موجود کنار بیایند و راه مراوده و مفاهمه و همکاری را داشته باشند.
شورای علمای شیعه افغانستان تا کنون مطالبات مردم شیعه را قویاً مطرح کرده است و بازهم دنبال می‌کند، اما پذیرفتنش مربوط به حاکمیت است که تا هنوز متاسفانه جواب مثبت نداده است.
به خلاف برداشت‌های که وجود دارد خواست‌ها مکرراً با مقامات حکومت مطرح شده است، اما اینکه تا کنون توجه نکرده است، به این معنا نیست که شورای علما خواسته‌ها را مطرح نکرده باشد، ما امیدوار هستیم که به یک شرایط و وضعیتی برسیم که مطالبات بر حق، مشروع و منطقی جامعه شیعه از طرف مقامات امارت اسلامی پذیرفته شود.
ایرنا: تقریباً 1.5 سال قبل هیئتی از شورای علمای شیعه افغانستان دیدارهایی با مراجع نجف از جمله آیت‌الله فیاض داشت، روایت‌های مختلفی هم از آن دیدارها گفته شد. ماحصل آن ملاقات‌ها را از زبان جنابعالی بشنویم؟
اکبری: بله ما هیئتی بودیم از طرف شورای علما شیعه افغانستان و منظور ما از سفر به عراق و ایران و دیدارها این بود که اوضاع افغانستان را آن گونه که هست به علمای مقیم نجف اشرف، قم و مشهد منتقل کنیم و این کار انجام شد و از طرف مراجع عظام تقلید، مانند آیت الله العظمی فیاض و سیستانی نیز هدایات و راهنمایی‌های لازم را دریافت کردیم.
سفارش آیات عظام بیشتر این بود که با نظام موجود در افغانستان درگیر نشوید، مخالفت و مقابله نکنید، بلکه راه تفاهم و مراوده و همکاری را در پیش بگیرید که به خیر و صلاح مردم است، زیرا دیگر افغانستان تحمل جنگ و کشمکش و منازعه را ندارد، بلکه کوشش شود که در نتیجه تفاهم و تماس و مذاکره و همکاری با نظام موجود کار شود و اگر نواقصی در نظام وجود دارد نیز به تدریج اصلاح گردد و خواسته‌های مردم هم بر آورده شود.
ایرنا: درباره تشکیل شورای حل اختلاف شیعیان توسط جنابعالی می‌خواهیم، اطلاعات بیشتری بدهید؛ دقیقاً سازوکار این شورا چگونه تعریف شده است و ابعاد فعالیت آن چیست؟ ضمانت اجرایی تصمیمات شورا کجاست؟ و توضیحات دیگری که لازم می‌دانید به اطلاع خوانندگان برسد؟
اکبری: اول می‌خواهم سوال شما را تصحیح کنم که در شکل‌گیری و ایجاد و تأسیس شورای حل منازعات نقش نداشتم، بلکه کسانی دیگری بودند که آنرا ایجاد کردند و کمیسیون تشکیل دادند که البته افراد مثبت زیادی نیز در بین آن وجود دارد، شورای علما و مشخصاً من به عنوان معاون دوم این شورا، از این کمیسیون و از افراد که در آنجا حضور دارند و می‌دانیم که افراد مثبت هستند و قصد خیر و خدمت دارند از آنها حمایت کردیم، اما برنامه‌ها را خود آنان مستقلانه دنبال می‌کنند.
بلی کمیسیون حل منازعات به فرموده شما تشکیل شد و دارای اعضای مشخص می‌باشد و طرح و برنامه‌های کاری شان را خود شان با امارت اسلامی هماهنگ می‌کنند و شورای علمای شیعه نیز بنای حمایت از این کمیسیون را دارد، ولی در امور کاری‌شان مداخله ندارد همانگونه که در ایجاد شان نقش نداشت.
ایرنا: مدتی قبل هیئتی از شورای علما از دیگر ولایات هم سرکشی داشته است، اهداف و نتایج این سفرها را بفرمایید؟
اکبری: شورای علمای شیعه تقریباً در 50 نقطه‌ای از کشور اعم از مراکز ولایات و ولسوالی‌ها، نمایندگی دارد و برای اینکه هماهنگی بیشتری میان شوراهای نمایندگی و مرکزی صورت بگیرد، گاه‌گاهی هیئت‌های از مرکز، از این شورا‌ها خبر می‌گیرند و در بعضی جلسات و تعیینات شرکت می‌کنند، اما در اصل تعیینات اعضای ولایتی دخالت نمی‌کنند و فقط نقش نظارتی را دارند.
اخیراً هیئتی به ریاست رئیس کمیسیون شوراهای نمایندگی، مسافرتی در جنوب غرب و شمال داشت که هدف شان این بود تا از اجرائات شوراهای نمایندگی خبر بگیرند و اگر هم کار و تلاش از سوی آنها صورت گرفته باشد قدردانی گردد و مشکلات‌شان نیز ارزیابی شود و حد المقدور به آنها رسیدگی شود و پیش‌نهادات آنها نیز به مرکز منتقل شود.
ایرنا: شورای علمای شیعه تا کنون ملاقات‌های متعددی با مقامات عالی‌رتبه امارت داشته است، مثل دیدار اخیری که با مولوی عبدالکبیر داشتید، به دنبال چه چیزی هستید و عملاً خواست‌های خود را اجرایی می‌بینید؟
محمد اکبری: بله شورای علمای شیعه از اول تحولات تا کنون بنا را بر این گذاشته بود که با جریان فعلی، حاکمیت و تحول موجود کنار بیاید و مشخصاً با امارت اسلامی به طرف تقابل نرود، بلکه در مسیر تفاهم حرکت کند، مراوده و صحبت داشته باشد و مسائل را توضیح بدهد و در عین حال مطالبات مردم را به صورت مسالمت آمیز و منطقی مطرح کند و احیاناً اگر از طرف مأمورین پائین رتبه امارت بعضی مشکلات ایجاد می‌شود باید زود به رسانه‌ها نگوید تا دشمنان سوء استفاده نکنند، بلکه به مقامات ذیربط مشکلات پیش آمده را منتقل کند تا آنان به آرامی و بهترین صورت ممکن حل کند.
اخیراً دیداری که با مولوی عبدالکبیر داشتیم موضوع مشخصاً معضل کوچی‌ها با مردم ده نشین بود، شما می‌دانید که همه ساله در اواخر ماه ثور، کوچی‌ها و مالداران به مناطق مرکزی شیعه نشین سرازیر می‌شوند، در حالی که خود مردم به چراگاه و علفچرها نیاز دارند، حضور کوچی‌ها مزید بر علت می‌شود.
کوچی‌ها در ماه ثور در حالی به مناطق مرکزی می‌روند که مردم به اندازه نیاز خود علفچر برای حیوانات خود ندارند، همه می‌دانند که دهات اقلیم سرد دارد و مردمی که در این مناطق واقع شده اند، در مدت شش ماه برای حیوانات شان از علف خشک استفاده می‌کنند، چقدر باید علف داشته باشند که برای حیوانات خود به مدت شش ماه تهیه کنند؟! بنا بر این حضور کوچی‌ها با مواشی بسیار زیادی که دارند و با توجه به اینکه در مناطق مرکزی نفوس زیاد شده و مواد علوفه نیز کم، مردم ده نشین را در مضیقه قرار می‌دهد و گاهی هم به کشت و زراعت مردم ضرر می‌رساند.
مسائل کوچی‌ها و مردم ده‌نشین به همین شکل که گفته شد با مولوی عبدالکبیر مطرح گردید و تأکید شد مناطق که حریم قریه‌ها محسوب می‌شود، مانند علفچرها، علف دروها، محل تهیه سوخت، محل بازی اطفال و در این دوره هم محل پارکینگ موتر و... باید از تعرض مصون بماند.
در این دیدار نمایندگان مردم از مولوی عبدالکبیر تقاضا کردند که امارت اسلامی در حال حاضر بر اوضاع مسلط است و امنیت در کشور تأمین است و باید برای کوچی‌ها اجازه داده نشود که مسلحانه به دهات و قریه‌ها وارد شوند، امنیت همه مردم اعم از کوچی و ده‌نشین را حکومت به عهده دارد پس باید از بی‌نظمی‌ها و زورگویی‌ها از هر جانب که باشد جلوگری کند.
ما صریحاً به مولوی عبدالکبیر گفتیم که کوچی‌های بدون اسناد ملکیت، اصلاً باید وارد منطقه نشوند و اگر هم وارد می‌شوند باید سند داشته باشند و در محدوه سند از چراگاه‌ها استفاده کنند. اینها تمام مسائلی بود که به صورت مشروح با مقام حکومتی صحبت شد.
ایرنا: برداشت جنابعالی از دیدارهای متعدد با مقامات امارت چیست؟ اهتمامی به عملی شدن درخواست‌های شیعیان از سوی مقامات دیده می‌شود یا خیر؟
اکبری: ما همین امیدواری را داریم که خواسته‌های مردم شیعه به عنوان بخشی از مردم افغانستان که در هر سختی و بلیه در کنار بقیه هموطنان خود بوده‌اند و برای آبادی و آزادی کشور عرق ریختند و خون دادند، حق دارند که در تصمیم گیری‌های حکومت شریک باشند و به عنوان اتباع متساوی الحقوق، از امتیازات برابری بر خوردار باشند و با مردم شیعه با روحیه اخوت اسلامی، وحدت ملی و عدالت اجتماعی برخورد شود.
ایرنا: ناامنی‌های رخ داده در اماکن و مراسم شیعیان، مانند حمله تروریستی به نمازگزاران مسجد صاحب‌الزمان (عج) در هرات را سازماندهی شده ارزیابی می‌کنید؟
اکبری: طبعاً اقدامات تروریستی سازماندهی شده و برخوردار از یک اندیشه، مفکوره و از یک سیاست ناشی می‌شود که بر اساس همان سیاست توسعه طلبانه، ضد اخوت اسلامی و امنیت و به هدف ایجاد تفرقه میان شیعه و سنی صورت می‌گیرد.
امیدوار هستیم که امارت اسلامی از لحاظ امنیتی در این رابطه توجه بیشتر کند و امنیت برادران شیعه خودرا اعم از نمازگزاران، محصلین، طلاب و اجتماعات مردمی را تأمین کند تا مردم در تحت لوای امارت اسلامی برخوردار از امنیت باشند و با یک اطمینان خاطر به زندگی خود ادامه دهند و در عین حال با امارت اسلامی یک مجموعه مفید و همکار باشند.
[در زمان انجام این مصاحبه هنوز اقدامات نیروهای امنیتی در هرات به نتیجه نرسیده بود؛ دو روز پیش سخنگوی والی هرات از دستگیری اعضای تیم تروریستی داعش که مسئول حمله به نمازگزاران شیعه در گذره بودند، خبر داد. ]
ایرنا: در راستای حفظ امنیت مراسم شیعیان از سوی نیروهای امنیتی امارت، اقدام خاصی صورت گرفته است؟
اکبری: تلاشهای صورت گرفته است، تبعاً در خیلی از کشورها بعضی حوادث رخ می‌دهد، امارت اسلامی انصافاً در حفظ امنیت تلاشهای کرده است، با آن‌هم گاهی حادثه‌ای رخ می‌هد که متاسفانه تلفات انسانی در پی دارد، بنابراین تقاضا همین است که امارت اسلامی جهت تأمین امنیت اجتماعات شیعیان توجه و اقدامات بیشتری را انجام بدهد و به خود مردم نیز سهم بدهد، سلاح بدهد، تا در تأمین امنیت مشترکاً کار صورت بگیرد.
ایرنا: شاخص‌ترین خواسته شورای علمای شیعه از امارت چیست؟
اکبری: 20 مورد خواسته‌های مشخص شیعیان از حکومت است، اما چهار مواد آن محوری و عمده است، اول حفظ رسمیت مذهب شیعه، همانگونه که در قانون اساسی نظام پشین رسمیت داشت، اکنون هم باید این رسمیت وجود داشته باشد، دوم تطبیق قانون احوال شخصیه که در حکومت قبلی در قانون اساسی آمده بود و تقاضا این است که در نظام کنونی نیز مورد توجه و اعتبار باشد و احوال شخصیه اهل تشیع بر مبنای فقه جعفری مورد بررسی و فیصله قرار بگیرد، سوم نقش شیعیان در تصمیم‌گیرهای ملی و چهارم نیز حضور و سهم داشتن شیعه‌ها در حکومت و قوه اجرایی.
ایرنا: همچنان در انتظار پاسخ مثبت هستید؟
اکبری: ما در همین راه تلاش می‌کنیم تا انشاالله جواب مثبت بگیریم، به هر صورت تلاش و تقاضا در این رابطه ادامه دارد، زیرا این یک حق است و باز هم مطالبه می‌کنیم، البته حوصله می‌کنیم و نمی‌خواهیم به طرف تقابل برویم، ولی امید برآرده شدن خواست‌ها را داریم و این حق را هم داریم که صدای ما شنیده شود و مطالبات ما جواب مثبت خودرا بگیرد تا با یک علاقه‌مندی در آبادی کشور نقش و سهم فعال خودرا داشته باشیم.
ایرنا: شما تجربه نزدیک به 5 دهه حضور در تحولات افغانستان را دارید؛ از سال‌های جهاد علیه ارتش متجاوز شوروی گرفته تا حکومت مجاهدین، دوران جمهوریت و اکنون هم دومین دوره امارت، چه سفارشی به سران دولت سرپرست دارید؟
اکبری: عرض ما این است که هرچه خوبی است در اسلام است و در اسلام هیچ نقص‌و عیبی وجود ندارد، حالا که امارت اسلامی اعلام کرده است که اسلام را حاکم می‌سازیم، ثمره برجسته اسلام این است که عدالت اجتماعی تأمین شود و این امر بر مصالح و رستگاری مردم در آن جهان نیز می‌باشد.
ارزشهای اسلامی در مجموع باید در کشور تطبیق شود، حکومت اسلامی، جامعه اسلامی، بازار اسلامی، ده و قریه‌ها، پوهنتون‌ها و مراکز تعلیمی و همه مناسبات جامعه با محوریت اسلام و ارزشهای اسلامی باید باشد. در عین حال مشکلات و ما یحتاج که مردم در زندگی دنیایی خود دارند و نیاز‌های مادی که دارند، مانند نیاز به مسکن، غذا، پوشاک، تدابیر، مراکز دینی، تعلیم و تربیه و هرآنچه ضرورت است نیز باید مورد توجه امارت اسلامی قرار داشته باشد.
ما از امارت اسلامی می‌خواهیم که هم به نیازمندی‌های معیشتی مردم در زندگانی دنیا توجه کند و هم در جهت رستگاری و خوشبختی آخرت مردم، خواست ما این است که ارزشهای اسلامی باید تقویت و منتشر شود و تمام مناسبات جامعه اسلامی شود تا مردم رستگار شوند و فرجام کارشان خوش بختی و تقرب به خداوند باشد اما از امورمادی هم نمی توان چشم پوشی کرد، این جزء لاینفک زندگی دنیا است.
ما دعا می‌کنیم و خداوند در قرآن کریم نیز به دعا در مورد دنیا و آخرت سفارش کرده است و این کلام پرودگار را همیشه می‌گوییم "ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخرة حسنه" ما از خدا هم دنیای خوب می‌خواهیم و هم آخرت خوب، بنا براین وظیفه امارت اسلامی است که در این دو عرصه کوشش کند تا مردم هم دنیای خوب داشته باشند و هم اخرت خوب.
ایرنا: سفارش‌تان به مخالفان چیست؟
اکبری: البته در این رابطه هم تقاضای مشخص از امارت اسلامی داریم و هم از مخالفین که هردو طرف باید مصالح علیای کشور را در نظر بگیرند.
امارت اسلامی سعی کند که با مخالفین وارد صحبت شود و مطالبات آنها را بیبیند و آنچه که بر حق، پذیرفتنی و آراسته به دستورات اسلامی باشد باید پذیرفته شود و مخالفین هم از مطالبات که غیر عملی و حرج‌آور است صرف نظر کنند و در راه تقابل نظامی گام بر ندارند، بلکه حاضر شوند که خواسته‌های بجا و مشروع و منطقی خودرا از طریق مذاکره و مفاهمه و حوصله مندی به دست بیاورند.
از خدا می‌خواهیم که روزی برسد تا همه مردم افغانستان با احساس آرامی، با حرمت و برخورداری از امینت عام و تام، زندگی را به سر ببرد و در کنار همدیگر قرار بگیرند تا اخوت اسلامی و وحدت ملی به اندازه محکم شود که زمینه برای دخالت بیگانگان میسر نشود.
ایرنا: تشکر از شما.
پایان پیام/