د افغانستان د خلکو برخلیک اوس د پردیو په لاس کې نه دی؛ بهرنیانو هم نظامي یرغل درلود هم فرهنګي

کابل کې د ایرنا خبري آژانس د خبریال په خبره؛ د افغانستان د شعیه علماوو شورا مرستیال محمد اکبري له ایرنا خبري آژانس سره په ځانګړې مرکه کې د جعفري مذهب د پيژندلو لپاره د شيعه ګانو د غوښتنو، په مهمو ملي او سياسي پريکړو کې  ګډون او له هېواد څخه د بهرنيو ځواکونو د وتلو د پايلو په شمول د مختلفو سياسي، ټولنيزو، کلتوري او مذهبي مسائلو، په هېواد کې د شيعه علماوو د شورا د فعاليت او د کوچيانو او کليوالو د ستونزو د حل په اړه خبرې وکړې، چې تاسو کولی شۍ د دې خبرو بشپړ متن لاندې ولولۍ.

ایرنا: تر اوسه پورې طالبانو دوه ځلې په افغانستان کې واک تر لاسه کړی دی خو تاسو ښاغلي د نورو مشهورو څېرو پر عکس چې جلا وطنه دي په افغانستان کې پاتې شوي یاست؟

اکبري: هو کابو ۲۸ کاله وړاندې غالبآ په ۱۳۷۷ کال کې طالبان په مرکزي او عمدتآ په شعیه مېشتو سیمو کې مسلط شول او داسې حال راغلی و، چې که احتیاط او دقت نه وای شوی دا شونې وه چې خلکو ته زیاته مرګ ژوبله واوړي، نو ځکه ما په یوه دیني مدرسه کې څلور ورځې اوضاع مطالعه کړه او د دې لپاره چې هېواد پرېږدم یا نه قراني استخاره مې هم وکړه، قران کریم ما ته دا لار وښوده چې ښه به وي، چې په وطن کې پاتې شم.

زما د پاتېدو ډېر دلیل دا و تر څو د خپلو خلکو مدافع او سپر شم او له یوه ناورین څخه مخنیوی وکړم، په بل پړاو او د طالبانو په بیا واک ته رسېدو سره هم په همدې هدف هېواد کې پاتې شوم.

په دویم پړاو کې طالبان د خبرو اترو او ټاکنو له لارې واک ته ونه رسېدل، بلکې په جګړه کې یې ناټو او د مخنکي افغان حکومت له ځواکونو څخه واک واخیست، په هغه وخت کې بد حالت راغلی و، وېره دا وه چې که څرکتیا او له درایت ونه شي بیا هم ښایي مالي او ځاني تلفات رامنځ ته شي، په همدې اساس زه او یو شمېر نور پاتې شو او دا مو وپتېیله چې د طالب چارواکو سره په اړیکه او تفاهم کې شو او هغوی ته ډاډ ورکړ، چې د تشیع او هزاره ټولنه ستاسو سره مخالفت نه لري او په پام کې لري چې ستاسو سره همغږي او همکاره وي.

له هېواده بهر ولاړ نه شوم تر څو که وکولای شم، د شریعت، عدالت، اسلامي ورورولۍ او ملي یووالي په چوکاټ کې خپل خلکو ته کار وکړ، په هر صورت د خپلو خلکو تر څنګ پاتې کېدل یوه دنده، ټولنیز او انساني مسوولیت بولم او هغه مې انتخاب کړې ده.

ایرنا: په دې دوره کې د امارت د واکمنۍ برخه کې د پخوا په پرتله تفاوتونه وینۍ؟

اکبري: په ځینو برخو کې دوی د پخوا په پرتله ډېر رښتینی عمل کوي، د پخوا په پرتله د زغم روحیه لري، او په دې پوهېدلي چې حکومت کول یو څه صبر او زغم ته اړتیا لري، دوی په دې هم پوهېدلي چې حکومتولۍ د خلکو له غوښتنو سره چلند ته اړتیا لري، نو په ټولیزه توګه د پخوا په پرتله د طالبانو په چلند کې توپیر لیدل کېدی شي.
طالبانو په تېره دوره کې ټلوېزيون نه منل، خو په دې پړاو کې يې دا کار ونه کړ، بلکې د فعاليت اجازه يې ورکړه، خو ويل يې چې د ټلوېزيون په ګډون ټولې رسنۍ بايد له اسلامي اخلاقو او مذهب سره د قانون له مخې خپرونې وکړي.

ایرنا: تاسو د دې حقیقت په اړه څه احساس کوۍ چې بهرني ځواکونه په افغانستان کې شتون نه لري؟

 اکبري: هو، افغانستان په ۴۴ کلنه دوره کې له دوو اشغالونو تېر شو، د شوروي د اشغال او کمونستي واکمنۍ څوارلس کلنه دوره وه، چې د اشغالګرو له شړلو پورې یې ولس جهاد، مبارزه او شهادت قبول کړ، خو څه موده وروسته زموږ پر هېواد د لوېديځ له لوري نور يرغلګر راڅرګند شول، چې شاوخوا شل کاله يې دوام وکړ.

تاسي ته معلومه ده چي اشغالګر که ختيځ وي او که لوېديځ، د خپل نظامي حضور تر څنګ کلتوري شتون هم درلود، يعني که هغه ملحد شرقي وي او که لوېديځ، د هغوی هڅه دا وه چي د نظامي فعاليت تر څنګ په کلتوري اړخ کي هم کار وکړي، په داسې حال کې چې د افغانستان خلک د خپل ځان په څېر جوړ کړي، خو د خلکو د جهاد او مقاومت په پایله کې یو ځل بیا یرغلګر له هېواده وشړل شول او اوس موږ د افغانانو برخلیک ښه ګڼو، د بهرنیانو په لاس کې نه دی، او داسې وضعیت رامنځته شوی چې دا مهال اشغالګر ځواکونه په هېواد کې شتون نه لري او موږ دا حالت مثبت ګڼو.

ایرنا: تاسو اوس د افغانستان د شیعه علماوو د شورا مرستیال یاست، د شورا منتقدین، چې معمولاً له افغانستانه بهر شتون لري، پر دې شورا تور پورې کوي، چې د سرپرست دولت په اړه د دوی ارزونه کمزورې ده؟ ولې؟

اکبري: نه موافق نه یم؛ بلکې باوري یم هغه کسان چې دا ډول نیوکې لري یا بې خبره دي او یا هم بې انصافه، د دې په خاطر کله چې اسلامي امارت راغلی او په افغانستان واکمن شو د افغانستان د علماوو شورا له دوه لارو پرته بله نه درلوده، یا به یې هېواد پرېښود او یا به پاتې کېدل، حاضرو غړو په افغانستان کې پاتېدل غوره او دا یې تشخیص که چې کوم حاکمیت راغلی او پر اوضاع مسلط شوی باید په څنګ ورسره ولاړ شي او په پای کې د ارزونو پر اساس دغه کار وکړ، له دې ورها خوا نه یې شوای کولی له اوسني نظام سره مخالفت وکړي، ځکه دا د خلکو په خیر نه وو.

کله چې د افغانستان د شیعه علماوو شورا غړي له خلکو سره پاتې شول، منطق، دلایل او تجربې یې وغوښتل چې له شته نظام سره معامله وکړي او د تفاهم او همکارۍ لاره خپله کړي.

د افغانستان د شیعه علماوو شورا د شیعه ګانو غوښتنې په کلکه پورته کړې او د هغوی تعقیب ته دوام ورکوي، خو منل یې په حکومت پورې اړه لري، چې له بده مرغه تر اوسه یې مثبت ځواب نه دی ورکړی.

د موجودو انګېرنو پرخلاف، چې له دولتي چارواکو سره يې غوښتنې په پرله پسې ډول مطرح شوې، خو تر اوسه ورته پام نه دى شوى، دا په دې مانا نه ده، چې د علماوو شورا يې غوښتنې نه دي مطرح کړې، هيله لرو چې يو حالت ته ورسېږوې، چیرته چې د شیعه ټولنې مشروعیت او منطق باید د اسلامي امارت د چارواکو لخوا ومنل شي.

ایرنا: کابو یو نیم کال مخکې د افغانستان د شیعه علماو د شورا یوه پلاوی د نجف له چارواکو سره د آیت الله فیاض په شمول ملاقاتونه وکړل او د دغو ملاقاتونو په هکله مختلفې کیسې بیان شوې ایا موږ به ستاسو له تاسو ښاغلي د دې غونډو پایلې واورو؟

اکبري: هو، موږ د افغانستان د شيعه علماوو د شورا يو هيئت وو او عراق او ايران ته مو له سفرونو او غونډو څخه موخه دا وه چې د افغانستان حالات په نجف اشرف، قم او مشهد کې مېشتو علماوو ته ورسوو، او دا کار مو د تقلید له سترو چارواکو لکه ستر آیت الله فیاض او سیستاني څخه هم ترلاسه کړ.

د سترو علماوو خوښه دا وو چې په افغانستان کې له شته نظام سره لاس او ګرېوان کېږۍ مه، مخالفت او ټکر مه کوۍ، بلکې د تفاهم، ډيالوګ او همکارۍ لاره خپله کړۍ، چې د خلکو په خير وي، ځکه افغانستان د جګړې، لانجې او جګړې د دوام توان نه لري، هڅه وشي چې له شته نظام سره د تفاهم، رابطې، مذاکرې او همکارۍ په پایله کې کار وشي او که په نظام کې نیمګړتیاوې وي، په تدریجي ډول یې اصلاح او د ولس په ګټه تمامې شي.

ایرنا: له تاسو ښاغلي غواړو چې د شیعه ګانو د شخړو د حل شورا د جوړولو په اړه نور معلومات راکړۍ. د دې شورا میکانیزم څه ډول تعریف شوی او د فعالیت ابعاد یې څه دي؟ د شورا د پریکړو اجرایوي تضمین چیرته دی؟ او داسې نور توضیحات چې تاسو یې د لوستونکو د خبرولو لپاره اړین ګڼئ؟

اکبري: لومړی غواړم ستاسو پوښتنه سمه کړم، چې ما د شخړو د هوارۍ د شورا په جوړولو کې رول نه دی لوبولی، بلکې نور کسان وو چې دا کمېسیون یې جوړ او رامنځ ته کړ، بې له شکه چې په منځ کې یې ډېر مثبت کسان شته.، د علماوو شورا او اما د دې شورا د دوهم مرستیال په توګه زه د دغه کمېسیون او د هغو کسانو ملاتړ کوم چې هلته شتون لري او موږ پوهیږو چې دوی مثبت خلک دي او ښه نیت لري، خو په خپلواکه توګه پروګرامونه تعقیبوي.

هو، د شخړو د هواري کمېسیون ستاسو د لارښوونو سره سم جوړ شوی او مشخص غړي لري او خپل کاري پلانونه له اسلامي امارت سره همغږي کوي او د شیعه علماوو شورا هم له دې کمېسیون څخه ملاتړ کوي، خو د دوی په کارونو کې لکه د دوی په جوړېدو کې مداخله نه کوي او رول یې په کې نه دی لوبولی.

ایرنا: څه موده مخکې له نورو ولایتونو څخه هم د علماوو د شورا یو پلاوی ورغلی و، آیا د دغو سفرونو موخې او پایلې راته ووایئ؟

اکبري: د شیعه علماوو شورا د ولایتونو او ولسوالیو په ګډون د هېواد په شاوخوا ۵۰ برخو کې استازي لري او د استازو او مرکزي شوراګانو ترمنځ د لا زیاتې همغږۍ د رامنځته کولو په موخه کله ناکله له مرکز څخه پلاوي له دغو شوراګانو معلومات اخلي او په ځینو غونډو کې ګډون  او ګمارنې دوی کوي، مګر دوی د والایتي غړو په ټاکلو کې مداخله نه کوي او یوازې د نظارت رول لري، په دې وروستیو کې د ولایتي شوراګانو د کمېسیون د رییس په مشرۍ یوه پلاوي سویل لوېدیځ او شمال ته سفر درلود، چې موخه یې دا وه چې د استازو د شوراګانو د فعالیتونو په اړه معلومات ترلاسه کړي او که د دوی هڅې او کوښښونه ترسره شي؛ د دوی ستونزې به هم وڅېړل شي او د امکان تر حده دې ورسره چلند وشي او د هغوی وړاندیزونه دې مرکز ته ولېږدول شي.

ایرنا: د شیعه علماوو شورا د امارت له لوړ پوړو چارواکو سره څو ناستې کړې دي، لکه له مولوي عبدالکبیر سره مو وروستۍ ناسته، چې تاسو یې په اړه څه نظر لرۍ او آیا ستاسو هیلې د عملي کېدو په حال کې وینۍ؟

اکبري: هو، د تحولاتو له پیل راهیسې د شیعه علماوو شورا د اوسنیو حالاتو، حکومتوالۍ او شته پرمختګونو سره د مقابلې او په ښکاره له اسلامي امارت سره په ټکر کې نه، بلکې پر لاره د تګ لپاره بنسټ ایښی و، د تفاهم، خبرو اترو او مسايلو په اړه خبرې کول، او په ورته وخت کې د خلکو غوښتنې په سوله ييزه او معقول ډول تر هغوی وررسول، او که د امارت د ټيټ پوړو چارواکو له خوا کومه ستونزه رامنځته شي، هغه بايد ژر رسنیزه نه شي د دې لپاره چې دښمنان ګټه پورته نه کړي، مګر اړونده چارواکو ته یې ورسوي ترڅو دوی په تدریجي او غوره توګه حل کړي.

په دې وروستیو کې مو له مولوي عبدالکبیر سره د ځايي خلکو سره د کوچیانو د ستونزې په اړه کومه ناسته درلوده، تاسو پوهېږۍ چې هر کال د غوايي میاشتې په پای کې کوچیان مرکزي سیمو ته ځي، په داسې حال کې چې د شیعه سیمو خلک پخپله څړځایونو ته اړتیا لري، د کوچیانو شتون یو بل دلیل کېدای شي.

کوچیان د غوايي په میاشت کې مرکزي سیمو ته ځي، کله چې خلک د خپلو څارویو لپاره کافي واښه نه لري، هرڅوک پوهیږي چې په کلیو کې سړه هوا لري او د دې سیمو خلک د خپلو څارویو لپاره وچ واښه کاروي، دوی باید د شپږو میاشتو لپاره څومره واښه ولري؟! له همدې امله د کوچيانو شتون او په مرکزي سيمو کې د نفوسو زياتوالى او د واښو د کمښت له امله کليوال خلک له ستونزو سره مخ کوي او کله ناکله د خلکو کرکيلې ته زيان رسوي.

د کوچیانو او ځايي خلکو مسایل په همدې ډول له مولوي عبدالکبیر سره مطرح شول او ټینګار وشو، چې هغه ځایونه چې د کلیو حریم ګڼل کېږي، له څړځایونه، للمې، د سونګ توکو برابرولو ځایونه، د ماشومانو د لوبو ځایونه، د موټر پارکېنک او داسې نور باید له تعرض څخه خوندي وي.

په دغه لیدنه کې د خلکو استازو له مولوي عبدالکبیر څخه وغوښتل، چې اسلامي امارت خو اوس مهال پر اوضاع مسل دی، امنیت په هېواد کې ټینګ شوی نو باید کوچیانو ته اجازه ورنه کړل، چې مسلحانه کلیو او بانډو ته داخل شي، بله دا چې د خلکو او کوچیانو امنیت خوندي کول هم د حکومت په غاړه دي نو باید له بې نظمیو او زورواکۍ څخه چې د هر لوري څخه وي مخنیوی وشي.

موږ په واضح ډول مولوي عبدالکبیر ته و ویل، هغه کوچیان چې د ملکیت اسناد نه لري باید سیمې ته داخل نه شي او که چېرته داخلېږي هم باید سند ولري او د خپل سند په محدوده کې له څړځایونو ګټه واخلي دا هغه ټول مسایل و چې په ښکاره توګه مو له حکومتي چارواکو سره پرې خبرې وکړې.

ایرنا: د امارت له چارواکو سره مو د ګڼو لیدنو او ناستو هدف څه دی؟ آیا د چارواکو له خوا د شعیه ګانو د غوښتنو د عملي کېدو څرک لیدل کېږي که نه؟

اکبري: موږ همدا تمه لرو چې د شعیه ګانونو غوښتې د افغانستان د خلکو د یوې برخې په توګه چې د هر ډولو سختیو په حال کې د نورو هېوادوالو تر څنګ وو او د هېواد د آبادۍ او آزادۍ لپاره یې خولې او وینې تویې کړې دي حق لري چې د حکومت په تصمیم نیونو کې ګډون ولري او د برابرو وګړو په توګه له ټولو حقونو او امتیازاتو برخمن وي او له شعیه ګانو سره د اسلامي ورورولۍ، ملي یووالي او ټولنیز عدالت په چوکاټ کې چلند وشي.

ایرنا: ایا تاسو د شیعه ګانو په ځایونو او مراسمو کې د رامنځته شویو ناامنیو لکه په هرات کې د صاحب الزمان (ع) په جومات کې د ترهه ګرو برید تنظیم شوی ګڼی؟

اکبري: په طبيعي ډول ترهګريز فعاليتونه تنظيميږي او يو فکر، نظر او له يوې تګلارې څخه منځ ته راځي چې د همدې پرمختيايي سياست پر بنسټ د اسلامي ورورولۍ او امنيت پر ضد او د شيعه او سني تر منځ د تفرقې د رامنځته کولو په موخه دي.

هیله مو دا ده چې اسلامي امارت په دې برخه کې امنیت ته لا زیاته توجه وکړي او د خپلو شیعه وروڼو په شمول د عبادت کوونکو، زده کوونکو او عامه غونډو امنیت تامین کړي، تر څو د اسلامي امارت تر بیرغ لاندې خلک له امنیت څخه برخمن شي، په ډاډه زړه خپل ژوند ته دوام ورکړي او په عین حال کې د اسلامي امارت سره یو ګټور او همکاره ډله وي.

[د دې مرکې په وخت کې په هرات کې د امنیتي ځواکونو کړنې لا نتیجه نه ده ورکړې، دوه ورځې وړاندې د هرات د والي ویاند د داعش ترهګرې ډلې د هغو غړیو د نیولو اعلان وکړ چې په ګذره کې د شیعه ګانو پر عبادت کوونکو د برید مسؤول وو. ]

ایرنا: ایا د امارت امنیتي ځواکونو د شیعه مراسمو د امنیت د تامین لپاره کوم خاص تدبیرونه نیولي دي؟

 اکبري: هڅې روانې دي، طبعاً په ډېرو هېوادونو کې ځينې پېښې رامنځته کېږي، اسلامي امارت د امنيت د ټينګښت په برخه کې صادقانه هڅې کړي، خو کله ناکله داسې پېښې رامنځته کېږي چې له بده مرغه انساني مرګ ژوبله په کې رامنځته کېږي، نو غوښتنه مو دا ده چې اسلامي امارت د امنيت په ټينګښت کې پوره ډاډ ورکړي، د شيعه ټولنې بايد لا زيات پام او تدبيرونه ونيسي او خلکو ته په خپله برخه ورکړي، وسلې ورکړي، تر څو د امنيت په تامين کې په ګډه کار وکړي.

ایرنا: له امارت څخه د شیعه علماو شورا تر ټولو مهمه غوښتنه څه ده؟

اکبري: له حکومت څخه د شیعه ګانو ۲۰ مشخصې غوښتنې دي، خو څلور یې مرکزي او مهمې دي، لومړی یې د شعیه مذهب رسمیت دی، چې په پخواني حکومت کې په اساسي قانون کې په رسمیت پېژندل شوی دی، او غوښتنه یې دا ده، چې په اوسني نظام او دولت کې دې ورته پام وشي، د شیعه ګانو شخصي احوال باید وڅېړل شي او د جعفري فقهې پر بنسټ پریکړه وشي، دریم دا چې په ملي تصمیم نیوونو کې د شیعه ګانو رول او څلورم دا چې په حکومت او اجراییه برخه کې د شیعه ګانو شتون او ونډه.

ایرنا: ایا تاسو اوس هم مثبت ځواب ته انتظار یاست؟

اکبري: په دې لاره کې هڅه کوو چې مثبت ځواب ترلاسه کړو، ان شاءالله په هر حالت کې په دې برخه کې هڅې او غوښتنې دوام لري، ځکه دا یو حق دی او بیا یې غوښتنه کوو، البته موږ ستړي یو خو نه غواړو چې جنجال ته لاړ شو، خو هیله لرو چې د خپلو غوښتنو حق لرو او حق لرو چې خپل غږ پورته کړو او غوښتنو ته مو مثبت ځواب ورکړل شي، ترڅو د هېواد په ابادۍ کې فعال رول ولوبوو. 

ایرنا: تاسو د افغانستان په پرمختګونو کې نږدې پنځه لسیزې تجربه لرۍ د شوروي له اشغالګر پوځ سره د جهاد له کلونو څخه د مجاهدینو تر حکومت، د جمهوریت دورې او اوس د امارت دوره، د سرپرست حکومت له مشرانو څخه ستاسو غوښتنه څه ده؟

اکبري: زموږ نظر دا دی چې هر څه چې ښه دي، په اسلام کې دي، په اسلام کې هېڅ عیب نشته اوس چې اسلامي امارت اعلان کړی چې موږ به اسلام حاکموو، د اسلام غوره ثمره د ټولنیز عدالت تامین دی او دا کار په اسلام کې اغیز کوي، د خلکو ګټې او د خلکو نجات هم په دې نړۍ کې دی.

په ټول هطواد کې باید اسلامي ارزښتونه پلي شي، اسلامي حکومت، اسلامي ټولنه، اسلامي بازار، کلي، پوهنتونونه او تعلیمي مرکزونه او د ټولنې ټولې اړیکې باید په اسلام او اسلامي ارزښتونو متمرکزې وي، په ورته وخت کې هغه ستونزې او اړتیاوې چې خلک په خپل دنیوي او مادي ژوند کې هغه اړتیاوې چې لري، لکه د کور، خوراک، جامو، تدبیرونو، دیني مرکزونو، تعلیم او تربیې او هر هغه څه چې اړین دي باید د اسلامي امارت لخوا په پام کې نیول شوی.

له اسلامي امارت څخه مو غوښتنه دا ده چې په دنیا کې د خلکو د ژوند اړتیاوو او د آخرت د نجات او خوښۍ لپاره زموږ غوښتنه دا ده چې د اسلامي ارزښتونو د پیاوړتیا او خپراوي او د ټولو ترمنځ د اړیکو ټینګولو ته دوام ورکړي ټولنه باید اسلامي وي ترڅو خلک وژغورل شي او د دوی کار د خوښۍ او خدای سره نږدې وي، مګر مادي چارې هم له پامه غورځول کېدی نشي، دا د نړۍ د ژوند یوه برخه ده.

موږ دعا کوو، او خدای موږ ته په قرآن کریم کې د دنیا او آخرت لپاره د دعا کولو امر کړی دی، موږ تل د خدای دا کلمه وایو: " ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخرة حسنه " موږ له خدایه د دواړو لپاره دعا کوو. ښه دنیا او ښه آخرت، ځکه نو د اسلامي امارت دنده ده چې په دې دواړو برخو کې هلې ځلې وکړي، تر څو خلک ښه دنیا او ښه آخرت ولري.

ایرنا: مخالفینو ته مو سپارښتنه څه ده؟

 اکبري: بې له شکه په دې برخه کې له اسلامي امارت او مخالفینو څخه ځانګړې غوښتنه لرو، چې دواړه لوري دې د هېواد سترې ګټې په پام کې ونیسي.

اسلامي امارت باید هڅه وکړي چې له مخالفینو سره خبرو ته کېني او د هغوی غوښتنې وګوري او هغه څه چې سم، د منلو وړ او له اسلامي احکامو سره برابر وي باید ومنل شي او مخالفین باید هغه غوښتنې چې نامعقوله او شرموونکې دي، پریږدي او په لاره روان شي. دوی د پوځي مقابلې لپاره ګام نه پورته کړي، بلکې د خبرو اترو، تفاهم او صبر له لارې خپلې معقولې او منطقي غوښتنې تر لاسه وړاندې او تر لاسه کړي.

له خدایه دعا کوو چې داسې ورځ راشي چې د افغانستان ټول خلک په ارامۍ او سوکالۍ سره خپل ژوند وکړي، له عمومي او بشپړ امنیت څخه برخمن شي او د یو بل تر څنګ ودریږي، تر څو اسلامي ورورولي او ملي یووالی ټینګ شي او بهرنیانو ته د مداخلې لار برابره نه شي.

ایرنا: له تاسو مننه

د پیغام پای/